De vragen die je niet meer durft te stellen over de sleepwet

De term “sleepwet” kennen we inmiddels wel dus weten we heus wel wat het inhoudt, toch? Niet iedereen kan op deze vraag volmondig “ja” zeggen. Gelukkig is er in de aanloop naar het referendum meer dan genoeg leesvoer over dit onderwerp. Maar voor de meeste artikelen is wel wat voorkennis vereist. Wat moet je nou écht weten over de sleepwet om een goede keuze te kunnen maken?

auteursafbeelding
Joris
20 maart 2018 Clock 5 min

De term “sleepwet” kennen we inmiddels wel dus weten we heus wel wat het inhoudt, toch? Niet iedereen kan op deze vraag volmondig “ja” zeggen. Gelukkig is er in de aanloop naar het referendum meer dan genoeg leesvoer over dit onderwerp. Maar voor de meeste artikelen is wel wat voorkennis vereist. Wat moet je nou écht weten over de sleepwet om een goede keuze te kunnen maken?

Voys steunt Privacy First, de belangenorganisatie voor privacy. Wij stelden Vincent Böhre, de directeur van Privacy First, de zes vragen over de sleepwet die niemand meer durft te stellen.

1.Wat is het nou: Wiv, sleepnetwet of sleepwet?

De afkorting Wiv staat voor de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Deze wet maakt het mogelijk voor inlichtingendiensten om ongericht online communicatie af te luisteren.

Dit specifieke onderdeel van de wet wordt ook wel het sleepnet genoemd. Dit is een verwijzing naar de visserij. Wanneer een haringvisser een sleepnet uitgooit zitten er naast haringen ook andere vissen in het net, de zogenaamde bijvangst. Naast de vele bijvangst verwoest het sleepnet de zeebodem.

De Wiv, zoals deze nu is geformuleerd, werkt precies hetzelfde als zo’n sleepnet. Naast het onderscheppen van data van de verdachte is er veel bijvangst van onschuldige burgers. De term “sleepwet” is trouwens een verbastering van “sleepnetwet”.

2. Wat is er mis met een beetje bijvangst?

Zolang er niets wordt gedaan met de data van onschuldige burgers lijkt er weinig aan de hand. In de wet zoals deze nu wordt voorgesteld wordt de data van onschuldige burgers echter niet gefilterd of beschermd. En waarom zou de overheid deze data niet gebruiken voor andere dingen?

Als je de mogelijkheid hebt, dan is de kans een stuk groter dan je er gebruik van maakt. Zo kun je een pistool ook als boekenlegger gebruiken, er is alleen niemand die dat doet. Uit het verleden is gebleken dat we bepaalde dingen doen, gewoon omdat het kan. Denk bijvoorbeeld aan zaken zoals gifgas, landmijnen en klonen. Stuk voor stuk verboden omdat het niet ethisch is. Je moet sowieso geen dingen gaan doen puur omdat ze kunnen, zoals het onderscheppen van data op grote schaal.

3. Wat staat er verder nog in de Wiv?

Naast het sleepnet-aspect, waarbij grote groepen mensen tegelijk kunnen worden getapt door de inlichtingendiensten, staan er nog een aantal andere (privacyschendende) punten in de Wiv. Bij de invoering van de nieuwe wet kunnen de inlichtingendiensten:

  • de verzamelde data massaal delen met buitenlandse inlichtingendiensten. Na het delen van deze data hebben de Nederlandse inlichtingendiensten hier geen zicht meer op. Naast het feit dat deze informatie ontzettende schade kan toebrengen aan je privéleven of carrière werkt het bedrijfsspionage en economische spionage in de hand. Het is dus ook schadelijk voor het bedrijfsleven.
  • “derden” hacken om informatie over de verdachte te vergaren. Deze “derden” zijn onschuldige burgers zoals jij en ik. Het gaat dus niet alleen om afluisteren.
  • Onder de Wiv krijgen inlichtingendiensten ook directe toegang tot databanken in de private en publieke sector. De wet om toegang te krijgen tot de centrale ANPR-databank, waar alle nummerborden en bijbehorende reisbewegingen staan geregistreerd, is al aangenomen. Met deze informatie kan de inlichtingendienst voortaan precies zien waar jij met je wagen naartoe kart.
  • O ja, dan hebben we ook nog het decryptiebevel. De inlichtingendiensten kunnen aan bedrijven een verzoek indienen om communicatie data te ontsleutelen. Het klinkt vriendelijk, zo’n verzoek, maar dat is het niet. Als je dit weigert wordt je namelijk twee jaar in de lik gegooid. Uhh.. nee dankje?

Dit bevel betekent meteen dat je de sleutel op dezelfde plek als het slot moet bewaren, wat toch wel een beetje een verzwakking van je infrastructuur is. Vergelijk het bijvoorbeeld met het bewaren van je huissleutel aan een haakje naast je voordeur. Zet je dan ook nog een kopje koffie voor de inbreker?

Voor dit decryptiebevel is een uitweggetje. Als je de sleutels van je slot niet meer hebt dan kun je met alle wil van de wereld niet meer ontsleutelen. Het is dan ook totaal geen toeval dat we keihard bezig zijn met de encryptie functie van onze telefonie.

Je kunt een pistool ook als boekenlegger gebruiken, er is alleen niemand die dat doet.

4. Waarom een (nieuwe) Wiv?

De Wiv wordt aangescherpt om terroristische aanslagen te kunnen voorkomen. Deze aanslagen worden vaak beraamd via communicatiekanalen zoals de telefoon en het internet. De inlichtingendiensten willen met de nieuwe Wiv de veiligheid van Nederland verbeteren. Niets mis mee toch?

Op zich is met het moderniseren van de wet ook niets mis. Het is alleen niet bewezen dat het massaal onderscheppen van data de veiligheid van een land bevordert. In tegendeel: wanneer er een aanslag plaats heeft gevonden lees je altijd ‘de dader was in beeld bij de geheime dienst’. De inlichtingendiensten hebben dus al manieren om de bewegingen van verdachten te monitoren.

Dit neemt niet weg dat de Wiv flink aan vernieuwing toe is. De oude Wiv dateert namelijk uit 2002, het jaar waarin we nog trots met onze Nokia 3310 rondliepen. In de tussentijd is de technologie flink veranderd. Maar om nou de inlichtingendiensten ongericht communicatie af te laten luisteren is een beetje overdreven.

5. Wat zal ik stemmen?

Je proefde het misschien al, de Wiv en ik zijn geen goede vrienden. Natuurlijk moet je lekker zelf weten wat je stemt. Ik kan je alleen adviseren om tegen te stemmen.

6. Wat als de Wiv tóch wordt aangenomen?

Deze vraag wordt ons veruit het meest gesteld. De overheid heeft namelijk aangegeven dat ze de uitslag van het referendum naast zich neer gaan leggen. We zijn daarom bezig met het voorbereiden van een rechtszaak tegen de sleepwet. Inmiddels zit dit al vier jaar in de pijplijn. Het concept van de dagvaarding is al in maart 2017 naar de Eerste Kamer gegaan. Voys wordt mede-eiser in deze zaak.

Meer weten?

De sleepwet is aan de orde van de dag, en niet alleen bij ons. Arjen Lubach heeft bijvoorbeeld drie afleveringen gewijd aan het onderwerp: in oktober en november vorig jaar en recentelijk. Lees ook dit artikel van collega Mark in RTLZ. Denk je dat je niets te verbergen hebt? Dan is dit boek een aanrader.

Meer verhalen lezen?

In de afgelopen jaren hebben we veel geschreven over ondernemen, zelfsturend werken, de handigste tools en nog veel meer. Dus leef je uit!

Van 19 februari 2024

Zo maak je van jouw organisatie de ultieme werkomgeving

Van 30 januari 2024

Telecomprovider Voys neemt Source2Cloud Services over