Autonomie verankeren in het fundament van je organisatie: de belofte van de DAO

Lees je onze verhalen graag? Meld je dan nu aan voor Marks nieuwsbrief vol verhalen die jou en je onderneming helpen groeien. 

Een organisatie waar autonomie en autoriteit gedeeld en verdeeld wordt: dat kennen we nu wel, toch? Bij Voys werken we al jaren zonder bazen, of met alleen maar bazen, het is maar hoe je het bekijkt. En we zijn niet de enige: zelfsturend werken is gelukkig niet nieuw. Toch is de DAO, de decentralized autonomous organization, écht anders. Ik leg je precies uit wat een DAO is en of én wanneer deze organisatiestructuur meerwaarde heeft.

Wat is een DAO?

Een DAO, een decentralized autonomous organization, is een organisatie waarin mensen samenwerken zonder centraal leiderschap. Deze organisatiestructuur is sterk in opkomst in de cryptowereld. Binnen een zelfsturende organisatie maken mensen de regels. In een DAO zijn de voorwaarden voor een organisatie vastgelegd in code en vaak gekoppeld aan een (publiek) logboek; een blockchain. Ook de uitvoering van die regels wordt (gedeeltelijk) door computers gedaan. Mensen staan aan het uiteinde van de keten en beslissen via bijvoorbeeld stemming over belangrijke zaken in de organisatie. Binnen een DAO kun je resources – zoals geld of uren die mensen willen investeren- bijeenbrengen en toewijzen aan specifieke zaken.

Een voorbeeld van een DAO is de AssangeDAO. Deze organisatie haalde $5.2 miljoen op. Het doel: Julian Assange vrij krijgen. Vanuit de DAO bekostigen leden juridische kosten en campagnes om dit doel te realiseren.

Distributie van autoriteit in een DAO

Op papier past een decentrale organisatievorm onwijs bij het decentrale karakter van het internet. Je kunt internetbedrijven maken die eigendom zijn van het collectief en worden beheerd door haar leden. Binnen een DAO programmeer je afspraken. De belangrijkste zaken zijn daarbij:

1. hoe besturen we de organisatie en 
2. hoe geven we resources -meestal geld of tijd- uit.

Stemming en andere beheersystemen

Grote beslissingen in de DAO worden vaak genomen via stemming. Stemmen brengt standaard een paar zaken met zich mee. Ten eerste moeten mensen in een groep op zoek naar consensus. Ten tweede brengt deze zoektocht bijna altijd politiek met zich mee. 

Ik vind politiek ongezond in samenwerkingen en ik durf sterke vraagtekens te zetten bij de waarde van consensus. Consensus betekent: ‘we moeten het allemaal met elkaar eens zijn’. Consensus is traag en leidt niet altijd tot de beste oplossingen. Sterker nog: heb je alleen stemming als beheersysteem dan waarschuwen DAO-experts zelfs voor het vertragende effect van ‘rough consensus’ die je dan steeds moet vinden. 

Ik heb veel liever consentmodellen, iets wat we in het Nederlands ook wel toestemmingmodellen noemen. Bij een consentmodel hoef je het niet eens te zijn, maar je moet goedkeuring geven aan een wijziging. Er wordt ook apparent consensus gebruikt: ‘Ik zwijg, dus ik stem toe.’ Dit wordt onder andere door Colony -één van de tools om een DAO op te zetten en beheren- gebruikt, waar ze het ‘lazy consensus’ noemen. Je kunt stellen dat deze vorm van consent minder sterk is, omdat het geen actieve betrokkenheid vraagt.  

Je kunt zowel een consentmodel als een apparent consensus in een DAO programmeren en ik denk dat dit aan te raden is. Consentsystemen blijken buitengewoon succesvol in een decentraal besturingsmodel voor organisaties zoals bijvoorbeeld holacracy. 

Met deze systemen kun je beslissingen nemen. Denk aan vraagstukken als: 

• wie je aanneemt 
• het salaris van een collega 
• waar je middelen aan uitgeeft

Stemming is overigens niet het enige systeem dat de DAO kan gebruiken. Ook polls, groepen mensen die reviewen, individuele reputatie en zelfs gegeven invloed kan onderdeel zijn van een DAO. 

Brengt een genomen beslissing een verandering voor de DAO met zich dan verandert de code van de DAO mee. Zo passen de regels zich steeds aan terwijl de DAO zich ontwikkelt.

Uitgaven

De DAO wordt echt waardevol als je gelden moet gaan uitgeven. Je kunt zorgen dat deze automatisch worden verwerkt, zonder tussenkomst van derden. Dit werkt vooral goed in de cryptowereld. In de ‘echte wereld’ moet je altijd een vertaalslag maken van de toegekende cryptofondsen naar de valuta die je gaat uitgeven. Dat kan niet zonder een vertrouwde tussenpersoon.

Enorme potentie en betrokken bestuur

De potentie van de DAO is enorm: denk aan bedrijven waar iedereen met gelijk stemrecht meebeslist of bedrijven waarvan ieder lid mede-eigenaar is. Maar ook stichtingen waarbij de donateurs direct bepalen hoe de gelden worden toegewezen, zoals de AssangeDAO.

Voor welke organisaties is een DAO geschikt?

Dat brengt ons ook gelijk bij de organisaties waarvoor de DAO geschikt is. Een paar voorbeelden:

• Liefdadigheidsinstelling: je kunt lidmaatschap en donaties accepteren van iedereen in de wereld en de groep kan beslissen hoe ze donaties wil besteden
• Netwerken van freelancers: een groep freelancers bundelt zich, bijvoorbeeld in een gezamenlijke kantoorruimte, het aannemen van opdrachten of het inkopen van software-abonnementen.
• Het starten van bedrijven, veelal met met funding: zo kun je niet alleen kapitaal ophalen maar ook, na stemming, uitgeven. 
• Subsidies: je kunt een fonds oprichten en via stemming de fondsen toewijzen.
• Investeringsfonds: gedecentraliseerd venture capital en informal investors kunnen gezamenlijk hun investeringen beheren en bepalen waarin geïnvesteerd gaat worden.
• Vereniging: het bestuur bepaalt met gelijke stemmen over het budget en de doelen

De juridische status van de DAO

Er ontstaat een probleem bij de juridische status van de DAO of eigenlijk het gebrek eraan. In Nederland heeft de DAO geen juridische status en dat geldt voor veel landen. Dat betekent dat je alsnog naar de Kamer van Koophandel moet als je de onderlinge afspraken voor de wet wilt vastleggen in de vorm van een coöperatie, stichting of BV. 

Als je de entiteit opricht dan stel je daarbij vast welke zaken je overdraagt aan de DAO (zie ook A Legal Framework for Decentralized Autonomous Organizations). Op het moment dat je afspraken namelijk buiten de DAO vastlegt, schiet de DAO zijn doel ook voorbij. De DAO is juist bedoeld om voorbij landsgrenzen en voorbehoud op een gelijkwaardige manier samen te werken. 

De voor-, en nadelen van een DAO

Voordelen van de DAO

De DAO heeft een aantal interessante voordelen. Zo lost de DAO een gebrek aan vertrouwen op. Of je iemand wel of niet vertrouwt, of überhaupt ooit gesproken hebt, is eigenlijk niet interessant. De regels van de DAO staan in de code, daar hebben de leden alleen binnen de in de DAO vastgelegde afspraken invloed op. Dat zorgt ervoor dat je als lid van een DAO in een onafhankelijke positie zit. 

De code van een DAO is meestal open. Dat betekent dat iedereen de code van de DAO kan bekijken en een voorstel kan doen om deze te verbeteren. Dat maakt de DAO in potentie betrouwbaar en van hoge kwaliteit. Als slimme mensen andere slimme mensen controleren dan blijven er nauwelijks bugs over.

Open code maakt een DAO ook kopieerbaar; het succesvolle systeem van de ene DAO kan een ander eenvoudig overnemen. 

De DAO is ook heel toegankelijk; iedereen kan kan deelnemen aan de DAO. Dit maakt de DAO inclusiever dan eigenlijk iedere organisatiestructuur die we tot nu toe kennen.

Nadelen van een DAO

Toch brengt de DAO ook nadelen met zich. Om te beginnen is samenwerken zonder vertrouwen in beginsel al heel lastig. De menselijke maat kan verdwijnen. Code heeft geen emoties en houdt geen rekening met omstandigheden. Daardoor kunnen er soms harde beslissingen vallen die impact hebben op iemands persoonlijk leven. Simpelweg omdat de regels uit het contract gevolgd worden. De andere kant is wel dat iedereen, als het goed is, weet waar hij aan begint. Je gaat akkoord met de regels als je lid wordt van de DAO. 

Ook kan het open karakter gezien worden als een nadeel. Jouw goedlopende systeem kan je concurrent eenvoudig kopiëren. 

Daarnaast kent de toegankelijkheid en inclusie een andere kant. De drempel is hoog om deel te nemen aan een DAO, want je hebt (crypto)kennis, een internetverbinding en vaak ook geld nodig om mee te doen, wat het op dit moment het speelveld maakt van een kleine elite. 

Is de DAO op dit moment waardevol voor elke organisatie?

Je weet nu wat een DAO is en wat de voor-, en nadelen zijn. Maar, heb je er ook echt iets aan op dit moment? 

Naar mijn mening is een DAO in de huidige vorm niets meer, maar ook niets minder, dan een set van slimme afspraken voor mensen die in een crypto-omgeving in gezamenlijkheid en via stemming middelen, meestal geld, uit willen geven. Dat een ‘decentrale autonome organisatie’ noemen doet naar mijn mening afbreuk aan zowel het woord ‘organisatie’ als het woord ‘autonomie’. De DAO is nu vooral nog een tof stuk techniek en voor veel organisaties geen concrete oplossing. Wil je dat het de DAO écht een organisatie wordt, dan heb je zoveel meer nodig dan technologie. 

Holacracy, het organisatiemodel dat we bij Voys gebruiken, is in mijn ogen één van de meeste volwassen en bruikbare besturingssystemen voor een DAO. Het concept van stemming, autonomie en consent blijkt een heel krachtig middel om succesvol samen te werken. Het is heel gaaf dat je afspraken in een organisatie vervolgens letterlijk kunt programmeren, kopiëren en wijzigen. Het maakt al die afspraken ook transparant, wat een heel mooie eigenschap is. Holacracy zou daarmee een prachtige inspiratiebron kunnen zijn voor DAO’s. 

Betrek organisaties bij milieu en maatschappij

Toch kan de DAO in de toekomst een enorm maatschappelijk vraagstuk oplossen. We houden organisaties nu buiten het milieu en de maatschappij. We moeten toe naar organisaties die niet alleen waarde creëren voor de aandeelhouder, maar waarde creëren voor het totale systeem waar we met elkaar onderdeel van zijn. Daar zullen zaken als decentralisatie, directe inspraak, transparantie en autonomie die de DAO belooft zonder twijfel onderdeel van zijn. 

Neem de compensatie van carbon, het gebruik van slaafvrije materialen of de traceerbaarheid van grondstoffen tot het honoreren van copyrights. Deze waarden kun je hard programmeren in een DAO, waardoor je nooit concessies hoeft te doen en daadwerkelijk verschil maakt.

Hét moment om te pionieren

Ben je al bekend met de cryptowereld? Dan is het voor jou een geweldig moment om te pionieren. Start een DAO en laat het groeien tot een prachtige organisatie die waarde creëert voor haar klanten. Start je een bedrijf buiten het cryptodomein? Laat het dan alle mooie eigenschappen van een DAO hebben. Want voor een gelijkwaardige samenwerking, die eerlijk omgaat met mensen en milieu, heb je geen crypto of zelfs een internetverbinding nodig. Alleen de wil om de controle los te laten en te vertrouwen op de kracht van de mensen in jouw organisatie.

Dit artikel is tot stand gekomen met de hulp van Jarno Duursma, Lykle de Vries en Rutger van Zuidam, bedankt voor jullie bijdrage!