Waarom veiligheid en authentieke relaties zo belangrijk zijn

Als we een stap dieper gaan dan 'drive in het werk' en kijken naar de drie zaken die mensen tot in het diepst van hun zijn nodig hebben, dan kom je terecht bij de drie core wants: security, approval en control. Of vertaald: veiligheid, goedkeuring en controle.

Veiligheid

Kijk je naar het stuk relationele zaken dan is de term psychologische veiligheid aan de orde. Ervaar je een hoge mate van psychologische veiligheid, dan ben je bereid om interpersoonlijke risico's te nemen in je team. Dat is niet hetzelfde als vertrouwen, want het heeft te maken met het werkklimaat van het team of de organisatie en is niet per se persoonsgebonden. Psychologische veiligheid heeft betrekking op de gevolgen die je verwacht als je interpersoonlijke risico's neemt. Ervaar je deze vorm van veiligheid, dan is de kans groter dat je je uitspreekt als je een andere mening hebt, fouten durft te maken, openhartig durft te zijn en bereid bent om productief een conflict of meningsverschil aan te gaan en daar samen lering uit te trekken.

We kunnen allemaal beredeneren dat het belangrijk is om ons uit te spreken, want we kunnen daarmee zorgen voor groei en innovatie. Het instinct om dit niet te doen wanneer je je niet veilig (genoeg) voelt, is echter erg sterk. De consequentie van je mond open doen en fouten maken kan zijn dat je anderen beledigt, dat anderen je dom vinden of zelfs dat je (bang bent dat je) baan of carrière op het spel staat. Vaak gaat het om een angst voor gezichtsverlies op welk vlak dan ook. Gek genoeg weegt dit ervaren nadeel op de korte termijn vaak veel zwaarder dan het voordeel op de lange termijn.

Om het belang te benadrukken: in de geschiedenis zijn zelfs voorbeelden van vliegtuigrampen en bedrijfsmatige fiasco's, die ontstaan zijn doordat mensen zich niet psychologisch veilig genoeg voelden om zich uit te spreken.

Veilig starten

Veiligheid begint bij de start. Om dit gevoel over te brengen beginnen we bij collega Lisette.

Na een aantal speeddates en een meeloopdag die onderdeel zijn van het wederzijdse sollicitatiegesprek, is het de eerste werkdag van Lisette. Drie weken geleden heeft ze een welkomstpakket gekregen met een handgeschreven kaartje van haar toekomstige collega’s.

Een eerste werkdag is altijd spannend en voelt misschien wat onveilig. Daarom is alles vandaag gericht op een veilig en warm welkom. Een persoonlijk welkom, een rondje langs alle collega’s om even kennis te maken en het laten zien van de werkplekken. Daar staat een laptop klaar, die software-technisch helemaal is ingericht. Ze heeft meteen toegang tot alle data en informatie van de organisatie. Ook liggen de sleutels van het kantoor klaar. Verder staat er een pot snoep op haar bureau, zodat collega’s zeker langskomen voor een praatje.

Lisette zit drie minuten op haar nieuwe werkplek tegenover mij als ze plots gaat staan. Ze vertelt dat ze dit nog nooit heeft meegemaakt. Dat vanaf moment één alles klaar is voor haar komst, dat iedereen enthousiast is over haar komst en ze direct toegang heeft tot alles en iedereen. Complete openheid en vertrouwen. Geraakt zegt ze dan ook eerlijk: "Ik durf het alleen niet te vertrouwen, omdat ik jarenlang in een onveilige omgeving hebt gewerkt."

Veiligheid is even wennen

Veiligheid is ook wennen. Een veilige omgeving is namelijk ook een hele eerlijke omgeving. Niet iedereen zal het gelijk durven te vertrouwen, omdat ze het niet gewend zijn. Of omdat jezelf kunnen zijn ook als een spiegel werkt: voor de vaardigheden die je hebt, je mooie eigenschappen, maar ook voor je kwetsbaarheden en ontwikkelmogelijkheden. Dat is soms confronterend en voor sommigen doet dat ook au op het ego. In een veilige omgeving is er namelijk minder competitie, wat lastig is als winnen je ding is.

Zwijgen of spreken

Wat staat er op het spel als je je uitspreekt? Vaak zijn mensen zich er niet van bewust dat ze zich niet uitspreken, en vooral dat ze voor het maken van deze beslissing een afweging hebben gemaakt. Deze afweging tussen spreken en zwijgen gaat over de afweging voordeel te behalen op de korte termijn of op de lange termijn. Op de korte termijn is er een voordeel voor jezelf en dit voordeel is vrij zeker: als je zwijgt word je bijvoorbeeld niet raar aangekeken en je beledigt niemand - dat voelt veilig. Op de lange termijn biedt spreken een voordeel voor de organisatie, maar is het voor de collega onzekerder of dit voordeel behaald gaat worden. In veel situaties en voor veel mensen weegt het voordeel op de korte termijn daarom zwaarder, en zullen ze eerder zwijgen dan spreken.

Het is van belang dat collega’s ook weten wat er op het spel staat als ze zich niet uitspreken. Ze moeten een kader hebben, zodat ze de risico’s op de korte en de lange termijn kunnen afwegen. Wanneer regelmatig herhaald wordt waarom ze zich wel moeten uitspreken, gebeurt dit ook vaker. Bijvoorbeeld door de positieve impact van een goed draaiende organisatie op de samenleving te benadrukken. Door deze boodschap te herhalen en uitspreken te stimuleren, creëer je langzaamaan een cultuur waarin mensen zich veilig voelen en gaan inzien dat het voordeel op de lange termijn groter is dan op de korte termijn.

Van onveilig naar veilig

• Veiligheid is broos. Besef dat het er het een moment is, maar door één verkeerde actie, opmerking of blik het weer (tijdelijk) stuk kan gaan of weg kan zijn. Ook is het van belang om steeds opnieuw te benadrukken dat iedereen zijn bijdrage mag leveren, het is niet genoeg om dit één keer te zeggen.
• Het is heel handig om met elkaar de kenmerken van je veilige omgeving uit te denken en op te schrijven. Dat geeft een gelijke mindset en maakt het tastbaar om naar terug te grijpen als het een keer mis gaat.
• Gaat het mis? Bespreek dit dan openlijk met elkaar. Niet eromheen draaien en zeker niet het negeren. Bespreek het en zeg sorry. Alleen zo leer je met elkaar over de oorzaak en effecten. En veel belangrijker; alleen zo wordt het beter.
• Los van dat het een dagelijks onderdeel is van werken met elkaar is het slim om het periodiek te toetsen. Zo kwamen wij op een zaterdag bij elkaar en speelden we ‘over de streep’ met 30 vragen over het thema veiligheid. Dit leidde tot prachtige gesprekken, kwetsbare momenten, eerstvolgende acties om te verbeteren en een enorme boost in het 'wij-gevoel'.
• Neem ook afscheid van zaken die niet bijdragen. Je gaat na verloop van tijd merken dat sommige processen, keuzes of collega’s geen bijdrage leveren aan een veilige omgeving of er zelfs afbreuk aan doen. Dan werkt maar één ding: afscheid nemen. Ook dat kan nog steeds op basis van gelijkwaardigheid en binnen een veilige omgeving.

Goedkeuring

Goedkeuring is het verlangen om geliefd te worden, aardig te worden gevonden, je gewenst te voelen, gewaardeerd en gerespecteerd te worden en deel uit te maken van het geheel.

Het 'ik hoor erbij, ik mag er zijn, ik word gezien'-gevoel. We zijn sociale wezens en dit is wat ons bindt.

Vanuit de evolutie bekeken hadden mensen met een sterk gemeenschapsgevoel en sociaal aanpassingsvermogen een grotere kans op overleving. Immers, als je deel uitmaakt van een groep sta je sterker tegen externe bedreigingen. Leef je alleen dan ben je een makkelijke prooi. Daarom is het voor mensen zo belangrijk om goedkeuring te krijgen van anderen en ergens deel van uit te maken. Het is pure overleving.

Controle

Controle is een bijzondere. De touwtjes in handen hebben wordt namelijk vooral relevant als een omgeving niet veilig is het gevoel dat je er mag zijn, ontbreekt.

Control is a way to gain security. When approval doesn’t work, control steps in.

Dit verklaart ook gelijk waarom controle zo sterk aanwezig is in hiërarchische organisaties. Als veiligheid en goedkeuring ontbreekt is controle het enige middel wat overblijft.

Dit is waarom dit zo’n sterk element is in heel veel organisaties. Het is een omgangsmechanisme omdat de andere zaken ontbreken.

Als je geen cultuur van controle wilt, dan is de enige oplossing een veilige omgeving waar mensen zich thuis voelen en zichzelf kunnen zijn de enige manier. Alleen dan kun je namelijk alle talenten die er zijn inzetten.

Een veilige omgeving met authentieke relaties maakt dat mensen elkaars talenten kennen en, omdat ze zich veilig voelen, ze volledig kunnen inzetten.

Beredeneer vanuit angst en van buiten naar binnen

Veiligheid, goedkeuring en controle delen een aantal eigenschappen.

1. Ze beredeneren uit de 'angst'-kant van het menselijk zijn en
2. Ze beredeneren van buiten naar binnen: “Wat heb ik nodig van mijn omgeving?”

Ik heb heel lang geworsteld met wat er tegenover angst staat en wat en van binnen naar buiten kan gaan. Uiteindelijk kom ik steeds terug bij één antwoord: liefde.

Liefde

Tegenover angst staat voor mij de universele liefde. Liefde voor jezelf, liefde voor het werk dat je doet, wat je daarmee betekent (zingeving) en liefde voor de mensen met wie je dat doet. De positieve gevoelens die je ervaart in je leven en in je werk. Zaken als dankbaarheid, vriendschap en blijdschap. Liefde zit bij ons mensen ingebouwd. Liefde is iets want je kunt ervaren en voelen, maar ook iets wat je kunt geven. In essentie is een gezonde organisatie daarmee een liefdevolle organisatie.

Angst heeft geen bestaansrecht wanneer liefde aanwezig is. Het vraagt echter ook om loslaten van wat het functioneren in angst en controle je brengt. In een gelijkwaardige, veilige omgeving is er namelijk geen top van de piramide om naar toe te werken. Er is ook geen macht van waaruit je kunt opereren.

Wanneer je investeert in ruimte voor authentieke relaties, gebaseerd op veiligheid, vertrouwen en liefde, kan er een zelfregulerend systeem ontstaan. Een systeem waarin ieder elkaar ziet, elkaar vertrouwt, zich kan verbinden en daarmee elkaars groei kan stimuleren. Liefde is een voorwaarde voor een systeem waarin mensen autonoom kunnen handelen én zich helemaal deel kunnen voelen van een geheel.