Over Voys Privacy en internetvrijheid

Live: kort geding Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten

Vandaag staan wij in de rechtbank. We hebben namelijk samen met 11 andere partijen de Nederlandse Staat aangeklaagd vanwege de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv). In dit liveblog houden we je minutieus op de hoogte van de zitting.

Joris

7 juni 2018 6 min

Vandaag staan wij in de rechtbank. We hebben namelijk samen met 11 andere partijen de Nederlandse Staat gedagvaard vanwege de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv). In dit liveblog houden we je minutieus op de hoogte van de rechtszaak en de uitspraak van de rechter in Den Haag.

Waarom ook alweer?

Lang verhaal kort: het kabinet heeft de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten per 1 mei onveranderd in laten gaan terwijl er onderdelen zijn van deze wet waar wij, en de meerderheid van Nederland, niet achter staan. Deze onderdelen kunnen ontzettend schadelijk zijn voor jouw en mijn privacy en veiligheid.

Het live-verslag van de zitting

10:00 uur We staan te wachten in de hal tot we de rechtszaal mogen betreden.

10:10 uur We zitten in de rechtszaal. De rechter controleert de lijst van aanwezigen.

De Eisers

10:12 uur Onze advocaat Otto Volgenant zegt dat de Wiv een zeewaardige boot moet zijn, niet een boot met gaten zoals nu. De oplossing is simpel: de lekkende boot van de Wiv2017 vaart al, en mag wat de Eisers betreft door blijven varen, maar de gaten moeten dan wel voorlopig stevig worden dichtgestopt door een vonnis van de rechter. Dat is een tijdelijk lapmiddel, totdat de wetgever een reparatie heeft uitgevoerd en de boot zeewaardig heeft gemaakt. De boot loopt dan met hulp van het vonnis voorlopig niet meer vol met water. Dat geeft de Staat de gelegenheid om de aangekondigde reparatie zorgvuldig uit te voeren en daarbij ook het parlement als medewetgever te betrekken, waaronder de Eerste Kamer, die door de regering de laatste maanden buitenspel is gezet.

10:15 uur Advocaat Blokhuis, de tweede advocaat, vervolgt dat binnen de context van geheime interceptiebevoegdheden het volgens het Europees Hof van de Rechten van de Mens (EHRM) nodig is dat duidelijk is afgebakend, zoals we in de dagvaarding hebben uitgelegd:
a) voor welke doelen de bevoegdheden mogen worden ingezet;
b) jegens welke categorieën van personen deze bevoegdheden mogen worden ingezet;
c) gedurende welke periode deze bevoegdheden mogen worden ingezet;
d) welke procedure moet worden gevolgd voor het onderzoeken, gebruiken en bewaren van onderschepte gegevens;
e) welke waarborgen er gelden bij het aan derden verstrekken van de data; en
f) welke waarborgen er gelden rondom het wissen of vernietigen van data.

10:25 uur Advocaat Blokhuis vertelt over het gebruik van informanten. “Ook bij het gebruik van informanten om grootschalig data te verzamelen zijn de categorieën van personen jegens wie deze bevoegdheid mogen worden ingezet niet beperkt. Burgers die niet verdacht zijn, bronnen van journalisten en NGO’s, cliënten van advocaten, van iedereen zullen gegevens kunnen worden verzameld via een informant. De eis dat eerst toestemming nodig is van de Rechtbank Den Haag voor de inzet van een bevoegdheid jegens een advocaat of een journalist geldt überhaupt niet voor de inzet van informanten (omdat dit geen bijzondere bevoegdheid is). De beleidsregels regelen niets over deze loophole.”

10:28 uur Advocaat Blokhuis vervolgt over het hacken door de overheid, periode van inzet bevoegdheden, de procedure voor het onderzoeken, gebruiken en bewaren van gegevens en het waarborgen voor het wissen en vernietigen van data.

10:35 uur Advocaat Volgenant neemt het woord over de doorgifte van gegevens aan buitenlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten. De expliciete waarborg dat de buitenlandse diensten de data niet mogen doorgeven staat niet in de wet.

10:40 uur Het grootschalig verzamelen van gegevens: in deze gegevens zitten ook de bronnen van journalisten en NGO’s. “Bronnen zouden nooit er nooit meer op kunnen vertrouwen dat hun communicatie met een journalist in Nederland alleen wordt onderschept na voorafgaande rechterlijke toestemming”.

10:47 uur De eisers zijn niet tegen de Wiv in het geheel. Eisers zijn tegen de bevoegdheden die grootschalige ongerichte dataverzameling mogelijk maken, het verstrekken van deze data zonder dat de diensten hier zelf naar gekeken hebben. Dat is het onderwerp van dit kort geding.

10:49 uur Het kabinet heeft zelf in de hand hoe lang onderdelen van de wet buiten werking worden gesteld. De onderdelen van de wet kunnen binnen een paar maanden aanpast worden, terwijl de wet nog steeds van kracht is. Ze staan daarom ook niet stil qua onderzoek wanneer de wet moet worden aangepast. Ze kunnen nog steeds gericht onderzoek doen.

10:55 uur We willen van de Wiv een zeewaardige boot maken. “Het grootste gat in de romp van de Wiv is dat deze in strijd is met Europese grondrechten.”

Lees onze volledige pleitnota.

De Staat

10:56 uur Pleidooi door onze advocaat Mr. Volgenant namens de coalitie is afgerond. Nu zal de landsadvocaat mw. mr. C.M. Bitter namens de staat het woord gaan voeren.

11:02 uur Advocaat mw. mr. C.M. Bitter pleit dat volgens de staat de aangekondigde wetswijziging niet als grond kan dienen voor de conclusie dat de bestreden bepalingen uit de Wiv onmiskenbaar onverbindend zouden zijn.

11:05 uur Er is nu discussie over de beleidsregels van de diensten over het vergaren van bulkdatasets via informanten. Diensten moeten aangeven waarom ze de data nodig hebben. Direct na de verwerving beoordelen de diensten of de gegevens ook noodzakelijk zijn en deze worden daarna ook vernietigd. Dit zijn de beleidsregels AIVD en MIVD.

De staat gaat uitgebreid in op de redenen waarom het sleepnet c.q. onderzoeksopdrachtgerichte interceptie is ingevoerd:

11:13 uur Interceptie dat niet op een specifiek target is gericht, is niet ongericht. De bevoegdheid moet zo gericht mogelijk worden ingezet en wordt ingekaderd door de onderzoeksopdracht. Er is altijd een relatie met het onderzoek.

11:15 uur Er zal geen sprake zijn van het willekeurig massaal verzamelen van data, dit is aangekondigd. Het is geen sleepnet. De bevoegdheid voor het onderzoeksopdrachtgerichte interceptie (OOG-interceptie) is niet nieuw, dit kon al worden toegepast voor ethercommunicatie.

11:17 uur De uitbreiding van de bevoegdheid van de diensten was heel hard nodig om blinde vlekken weg te nemen. De bevoegdheid is in de Wiv2017 techniek-onafhankelijk geformuleerd.

11:20 uur 2% van de verzamelde data worden bewaard, 98% vernietigd. Deze data mag maximaal 3 jaar worden bewaard. Ieder jaar vindt een toetsing plaats van de noodzaak van het bewaren van deze data. Op deze manier wordt voorzien in datareductie. 2% van heel veel data die over heel veel mensen gaan, is nog steeds grootschalig. Dergelijke percentages zeggen weinig.

11:27 uur Bovendien vormen gedragsgegevens (metadata) slechts een klein deel van het dataverkeer, maar geven deze gegevens een heel gedetailleerd beeld van ons privéleven.

11:29 uur Het verstrekken van data aan buitenlandse diensten is volgens de staat niet nieuw. De minister moet hier toestemming voor geven. Dit is in de nieuwe Wiv alleen meer geëxpliciteerd, uitgewerkt en ingekaderd.

11:34 uur “De Wiv 2017 is in balans” aldus advocaat mw. mr. C.M. Bitter die het rapport van de CTIVD aanhaalt. Het tijdelijk schorsen van de wet zou ertoe leiden dat de staat in hoger beroep moet. Even voor de duidelijkheid: de CTIVD is geen rechterlijke instantie. De politiek heeft dus invloed op de selectie van de leden in deze commissie.

11:38 uur De zitting is tijdelijk geschorst vanwege het voor de eisers nieuwe document met beleidsregels voor de AIVD en MIVD.

11:54 uur De zitting wordt hervat. Het document met beleidsregels zegt niets over de interne regels. De strekking van de regels is zowel voor het soort data als de manier waarop de diensten ermee omgaan zeer beperkt.

De Eisers

11:58 uur De eisers lopen door de pleitnota van de Staat heen.

12:04 uur Gericht of ongericht data verzamelen is een woordenspel van de Staat. Het resultaat; dat de bevoegdheid leidt tot grootschalige dataverzameling. Hoe dat gebeurd maakt voor het resultaat niet uit. We vragen niet om de bevoegdheden in z’n geheel buiten werking te stellen, we willen alleen niet dat het grootschalig is. “Er is door ons geen vals beeld geschetst over de grootschaligheid.”

12:09 uur Het gaat niet over de ongerichte inzet van bevoegdheden maar over de aard van de bevoegdheden zelf: die maakt het grootschalig vergaren van gegevens mogelijk.